نقش مالیات بر ارزش افزوده و معایب و مزایا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در حال حاضر ماليات بر ارزش افزوده مهمترين منبـع اصـلي درآمـد هـاي دولـت در بيش از ١٢٠ كشور جهان ميباشد. هر چند كه تأمين مخارج دولت از منابع ديگر همچون نفت، استقراض از بانك مركـزي و غيره ميتواند صورت گيرد، ولی اتكا بر درآمدهاي مالياتي يكي از سالمترين روشهاي تأمين مالي مخارج دولتها ميباشد، لذا معرفـي يك نظام مالياتي با مبناي وسيع مانند ماليات بر ارزش افـزوده مي توانـد در افـزايش درآمدهاي مالياتي دولت و كاهش مشكلات ناشي از ماليات تورمي نقش مهمي دارد.
مزایای اجرای مالیات بر ارزش افزوده:
پایه مالیاتی گسترده
ماليات بر ارزش افزوده بخشي از فعاليتهاي اقتصادي را شامل میشود كه از طريق مالياتهاي فروش به سختی امكانپذير است، ايـن ماليـات دارايپايه مالياتي گسترده بوده و امكان دریافت بخش قابل توجهي از ظرفيت هاي کارهای مالياتي كشور را فراهم ميکند.
سهولت کنترل و حسابرسی
در صورتحساب يا فاكتور فروش براي محاسبه و پرداخت ماليات بر ارزش افزوده، موارد فروش كالا و خدمات مربوطه ثبت، نرخ ماليات و عوارض تعيين مي شود
و همچنين مبالغ صورتحساب ها در دفاتر حسابداري موديان ثبت و شناسایی ميشود، بنابراين نظام كنترل، ساده و کارآمد است.
برقراری تعادل توليد ناخالص داخلي
با جلوگیری از فرار مالياتي در بخش خدمات و برخورد يكسان ماليات بر ارزش افـزوده بر تمامي بخشهاي توليد داخلي، درنتیجه عدم تعادل بوجود نخواهد آمد و به سمت تعادل بين بخشي سوق پیدا میکند. به ويژه در شيوه فاكتور نويسي و سطح خرده فروشي، زنجيره مبادلات قابلیت پیگیری دارد و امکان فرار مالیاتی در بخش خدمات به خصوص تجارت داخلي در حد مطلوب به حداقل میرساند.
معایب مالیات بر ارزش افزوده:
آثار تورمي
اثر اين ماليات بر روي تـورم مـوقتي اسـت و در طـول مدت كمتر از يكسال از بين ميرود و مجدداً به تعادل میرسد، اين امكان براي دولت وجود دارد كه با استفاده از سیستم های رسانه ای عامه ی مردم و معامله کنندگان را آگاه میسازد و توسط ابزارهاي كنترلي قيمت، انتخاب زمـان مناسـب بـراي اجـرا، اعطاي اعتبار ماليات بر خريد كالاهاي واسطه اي و افـزايش سـطح حقوق و دسـتمزدها و . . . آثـار تـورمي موجود را کنترل مینماید.
هزینه های اجرایی
يك انتقاد از ماليات بر ارزش افزوده اين است كه هزينه هاي اجرايـي آن در زمـان معرفـي بـه دليـل جديد بودن زياد است. هزينـه اجرايـي ماليـات بـر ارزش افـزوده در كشـورهاي سـازمان همكـاري توسعه اقتصادي در حدود ۰۲/۰ تا ۰۸/۰ درصد توليد ناخالص داخلي تخمـين زده شـده است و به نظر ميرسد به حجم وسيع تعداد مؤديان مالياتي ثبت شده مربوط میشود.
احتمال تقلب در صورتحساب ها:
اين ماليات براساس صورتحساب محاسبه میشود، ممكن است به دليل تباني خريدار و فروشنده براي درج مبالغ كمتر يا روشهاي ديگر تقلب و سود براي فرار مالياتي فراهم شود كه البته به دليل وجود امتياز اعتبار مالياتي در ماليات بر ارزش افزوده انگيزه انجام چنين خلافي در اين ماليات كمتر از انواع ديگر مالياتها است. بنابراین با کمک گرفتن از یک موسسه حسابداری در جهت بهبود رسیدگی و شناسایی به موقع و زمانبندی از طریق مشورت با مشاوران مالیاتی شرکت حسابداری میتوان بهرمند شد.